امروزه میدانیم دنیای پیشرفته صنعتی مدیون آتش است . آتش گرما می دهد روشنی می بخشد، کوره های صنایع را داغ می کند، پخت و پز را آسان میکند و بطور کلی میتوان گفت بدون آتش زندگی خیلی سخت و مشکل ، صنایع و کارخانجات تعطیل و برگشتن جامعه به زمان عصر حجر خواهد بود . بنابراین می بینیم که آتش خدمت بزرگی به دنیا و جهان بشریت کرده و به همین لحاظ از قدیم الایام مورد توجه و احترام بشر قرار گرفته است .
ضرب المثلی است که می گوید آتش خدمتگزار خوبی است اما ارباب بدی است ، یعنی هر کجا که ما خطر آتش را جدی نگـیریم و یا آگاه به خطرات آن نباشیم هر لحظه ممکن است حریقی رخ دهد و هر آنچه را در پیرامون خود دارد بسوزاند .
خطرات حریق همواره متناسب با پیشرفتهای تکنولوژی برق آسا منحنی صعودی می پیماید ، لذا پیوسته بر تعداد و شدت حریق ها و انفجارات و در نتیجه بر مقدار خسارات و تعداد تلفات و جراحات بمراتب افزوده میشود و دانش بشری با وجود قرنها تلاش پیگیر راه حل قاطعی برای خنثی کردن کامل حریق و انفجار نیافته است . اما بررسی آمارهای دقیق حریق توسط کشورهای مترقی ثابت نموده که بیش از ۷۵ تا ۸۰ درصد حریقها قابل پیش بینی و پیشگیری می باشد و در صورت استفاده صحیح از ادوات و تجهیزات آتش نشانی عصر حاضر و آموزش و تمرین واقعی کافی و مداوم می توان خسارات و تلفات حریقهای غیر قابل پیش بینی را نیز به حداقل ممکن کاهش داد . پیش بینی و پیشگیری خطرات حریق ، ایجاب اطلاعات پر دامنه و عمیق علمی و فنی می نماید که از یک قرن پیش ضرورت آن کاملاً احساس و به ایجاد رشته مهندسی حفاظت از حریق منجر گردید که همواره وسعت معلومات و اهمیت آن سیر صعودی داشته ، زیرا ناچار بایستی با تکنولوژی روز همگام شود
و با تهیه و تدوین انواع آئین نامه ها و استانداردهای معتبر و رعایت و اجرای آنها تا جایی که ممکن است از بروز حریق های احتمالی کاسته شود .
حریق ممکن است به هر نوع ساختمان ، تأسیسات یا محوطه ای حمله ور شود ، هیچ خانه ، مدرسه ، اداره ، کارخانه، آزمایشگاه ،بیمارستان ، انبار ، جنگل ، مزرعه ،کشتی ، هواپیما ، قطار ، خودرو و… نیست که از خطر آتش سوزی مصون باشد . اگر چند سال در بنای معینی حریق رخ ندهد علامت مصون بودنش از حریق نیست همانطور که اگر چندین سال شخص بیمار نشود دلیل مصون بودنش از بیماری نمی تواند باشد . پس آتش سوزی جنبه عمومی داشته در هر جا و برای هرکس امکان اتفاق دارد و اغلب متضمن خسارات سنگین مالی و تلفات و جراحات جانی است . باید در نظر داشت که حفاظت از حریق به هیچوجه در انحصار سازمانهای آتش نشانی و یا واحدهای آتش نشانی نمی باشد .
اینها اگر به وظایف خود خوب عمل کنند و وسایل کافی محصول تکنولوژی روز در دست داشته و آموزش و تمرین صحیح و مداومی دارا باشند تنها کمک کار خواهند بود و حفاظت اصلی با خود اشخاص و صاحبان صنایع و حرف و مدیران سازمانها و دستگاههای مختلف دولتی و ملی است .
در غیر اینصورت به این ماند که شخصی بدلیل بیمه عمر بودن و وجود بیمارستان در شهر مربوطه به سلامت خود و پیشگیری از خطرات و تصادفات توجه نکند . بدیهی است که نتیجه جز تباهی نیست .
شناخت ضرورت و اهمیت پیشگیری از حریق در اماکن
اصول و مبانی
ایمنی از حریق در ساختمان به کمک تحقیق ، طراحی و مدیریت میسر می گردد ، دامنه مطالعاتی آن بسیار وسیع و شامل علوم مختلف و رشته های گوناگون است .
عــلاوه بـر علـوم فنـی و تجـربی در صـنعت سـاختمــان ، از علـوم اداری ، روان شناسی ،
جامعه شناسی و دانش های مشابه نیز استفاده می شود که هر یک به نحوی و اندازه ای در آن سهیم هستند .
برای دستیابی به ایمنی از حریق از سه راه میتوان اقدام کرد :
۱- شناخت علل حریق و کوشش برای جلوگیری از بروز آن.
۲- شناسائی دلایل رشد و گسترش حریق و کوشش برای مصون و محفوظ ماندن در مقابل آن .
۳- یادگیری مهار حریق و کوشش برای کنترل و خاموش نمودن آتش سوزی .
در عمل ، با علم و آگاهی به اینکه حریق ها چگونه بروز می کنند ، چطور گسترش می یابند و به چه نحوی میتوان آنها را کنترل و خاموش نمود ،از طریق انجام برنامه هایی جداگانه برای فراهم نمودن ایمنی به شرح زیر اقدام می شود :
الف ) تدوین و اجرای استانداردها و آئین نامه های پیشگیری از بروز حریق
ایـن گروه بـرنامه ریزی ها شامل تمام ملزومات و اقداماتـی است که به نحـــوی موجبات آتش سوزی و بروز حریق را از میان بردارند . فعالیتهایی مانند کوششهای تحقیقاتی و تعلیماتی پیرامون مسائل گوناگون آتش گیری و آتش سوزی ، تهیه و تنظیم و آموزش توصیه ها و پیشگیریها ، توسعه روش های اداری و خدمات ایمنی و به طور کلی تمام اقداماتی که در مجموع به خاطر رو به رو نشدن با آتش سوزی بکار میروند ، از این زمره اند . این گروه فعالیتها معمولاً در مراکزی مانند دانشگاهها ، آزمایشگاههای آتش و حریق شناسی ، سازمانهای پژوهشهای علمی و صنعتـی ، مـؤسسه های تحقیقاتی و تهیه استاندارد و گاهی شرکتهای بیمه آتش سوزی انجام می گیرد ، این اقدامات همگی تحت عنوان ممانعت از حریق نام برده می شوند .
ب) تدوین و اجرای استانداردها و آئین نامه های ساختمانی محافظت در برابر حریق
بطـور کلی این کوشش ها به منظور فراهم نمودن شرایطی از پیش بررسی ، تدارک و طــرح می شوند تا در صورت وقوع حریق ، تلفات و زیانهای جانی و مالی ناشی از آتش سوزی به کمترین مقدار برسد . این طرز عمل را در حقیقت نوعی مواجه شدن با حریق به شکل ساکن و غیر عامل است ، در جهت محافظت مواجه شونده ها ( اعم از انسان ، ساختمان و غیره ) و همچنین کنترل و جلوگیری از رشد ، گسترش و ادامه آتش سوزی به کار گرفته می شود . این دور اندیشی ها در قلمرو و موضوع فعالیت مؤسسه های تحقیقاتی ممانعت از حریق نیست و بیشتر در حوزه فعالیت سازمانهایی است که بر صنعت ساختمان و ساخت نظارت دارند. اصطلاح محافظت در برابر حریق در اینجا مترادف با افزایش ایمنی ، قابلیت ، استعداد ، تاثیر ناپذیری و مقدار مقاومت مواجه شونده در برابر آتش سوزی و گسترش حریق به کار می رود .
ج) ایجاد سازمانهای آتش نشانی و توسعه تدابیر و تعلیمات اطفای حریق
این گروه برنامه ها مواقعی بکار گرفته می شوند که حریق وقوع یافته و ناچار باید به طور فعال و عامل با آن مبارزه کرد . در واقع ، آخرین تلاشهایی هستند که به امید حفظ ایمنی می توان به آنها متوسل شد . هـزینه بـه کـارگیری ایـن کوششها نسبتـاً زیاد است اما در مواردی که آگاهی دانش و فرهنگ ممانعت و محـافظت برای دستیابی به ایمنی کفــایت نمی کند ، ضمن از دســت رفتن بخشی از ایمنی ، الزاماً باید در ایجاد و توسعه فنون مبارزه با حریق و تنظیم و تعلیم عملیات و تدابیر آتش نشانی نیز همت گـماشت .
لازم به توضیح است که بسیاری از کوششها حالتی مشترک داشته و میتوان آنها را جزء همه گروه ها منظور نمود . تأمین شبکه آبرسانی شهری وصنعتی برای عملیات اطفاء حریق ، آموزش همگانی و بالا بردن فرهنگ عمومی در مورد آتش نشانی و آتش سوزی ، تدارک وسایـل خودکــار خاموش کننده ( شبکه آب افشان اتوماتیک و …. ) و جلو گیری از حریق در ساختمانها و مانند آن از این گونه کوششها هستند .
جمع اوری شده توسط سید علی اکبر میری آشتیانی از مقالات وکتب پیشگیری از حریق